Kasteeldreef 1, 3550 Zolder, Heusden-Zolder

Volgens de legende gebouwd door Hugo, broer van graaf Gerard van Loon (1171-1195) om samen te kunnen leven met zijn schoonzuster Maria van Gelder; eerste vermelding in 1308, wanneer Arnold V, graaf van Loon het goed als bruidschat schenkt bij het huwelijk van zijn dochter Mathilde met Godfried van Hunsbergen; achtereenvolgens in het bezit van de families van Hunsbergen, van Hamel, van der Marck, van Bastenaken, de graven d'Elter van Luxemburg, de familie van Inhausen van Kniphausen, Pachico; vanaf 1711 tot heden in bezit van de familie de Villenfagne. In 1422-1455 verbouwing van de oorspronkelijke herenhoeve tot kasteel; aanpassingen en vergrotingen in 17de, 18de en 19de eeuw.

Waterkasteel met boomrijk park, gelegen temidden van de fraaie, uitgestrekte bossen; een gekasseide oprijlaan verbindt het omgracht kasteel met de kasteeldreef. Gesloten complex met gebouwen opgetrokken rondom een rechthoekige gekasseide binnenplaats; leien bedaking van de diverse volumes gemarkeerd door hoge schoorstenen; gekanteelde poort bereikbaar via een 19de-eeuwse boogbrug met twee als torens opgevatte zuilen, bekroond met beelden, links een Herculesfiguur, rechts een leeuw, beide met wapenschilden.

Het oudste gedeelte van het complex is de donjon, afzonderlijk gelegen ten zuidoosten, buiten de binnenplaats, en door middel van een smal, recenter gedeelte met de zuidvleugel verbonden; L-vormig gebouw met kern uit de 14de eeuw (onderbouw) en bovenbouw in Maasstijl (17de eeuw) met barokelementen. Onderbouw van ijzerzandsteen in vrij regelmatig verband, bovenaan afgewerkt met een mergelstenen waterlijst met kwarthol profiel en geprofileerde, mergelstenen kraagstenen (?) op de hoeken; twee recente vensters. Hierboven twee bouwlagen in baksteenbouw, afgewerkt met mergelstenen hoekbanden en banden; uitgewerkte gesmeed ijzeren muurankers; mergelstenen kruiskozijnen met negblokken; dubbele ontlastingsboogjes van een rollaag, overspannen door een ontlastingsboog van een platte laag, een rollaag en een platte laag; mergelstenen kroonlijst met afwisselend ruit- en medaillonmotieven op de paneeltjes tussen de mergelstenen modillons. Schilddak (leien) boven het zuidelijk gedeelte; recente dakvensters, een fraaie schoorsteen, en een gesmeed ijzeren windvaan. De noordelijke zijgeveltop is voorzien van een barokke afwerking van mergelsteen: in- en uitgezwenkte gevel afgedekt met een geprofileerde druiplijst waarop een pinakelvormige bekroning; rondboognis met kwarthol profiel, ingeschreven in een rechthoekige omlijsting met druiplijst. Rechthoekig traptorentje in de noordoostelijke hoek.

De kapel, ten oosten, sluit qua stijl aan bij de zuidvleugel, door middel van muurankers op de binnenplaatszijde 1673 gedateerd, en opgetrokken in Maasstijl. Zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (leien), met dakkapellen en een schoorsteen. Bakstenen gebouw voorzien van kalkstenen banden. Fraaie gesmeed ijzeren muurankers. Kalkstenen kruiskozijnen met geprofileerd en oorspronkelijk beluikt benedengedeelte; bovenvensters met dubbele ontlastingsboogjes van een rollaag en een platte laag; benedenvensters met ontlastingssysteem van het hoger beschreven type (zie donjon). Kroonlijst als bij de donjon. De binnenplaatszijde is voorzien van een kalkstenen plint met kelderdeur, en een kleine rechthoekige deur in een vlakke, kalkstenen omlijsting met negblokken. De westelijke zijgevel is voorzien van een recente (19de eeuw) of sterk gerestaureerde trapgevelbekroning.

Kapel van één travee met driezijdige sluiting, oostwestelijk georiënteerd; zadeldak (leien); bak- en mergelsteenbouw op een bakstenen plint met mergelstenen afzaat; algemeen uitzicht als de zuidvleugel; op de begane grond twee getoogde glas-in-loodramen in een vlakke mergelstenen omlijsting met afzaat en negblokken; kruiskozijnen op de bovenverdieping.

De oostvleugel, waarvan de westzijde een classicistische ordonnantie heeft, en op het fronton gedateerd is 1758, heeft in de buitenzijdegevel verschillende sporen behouden van de oorspronkelijke oude kern. Zeven traveeën en twee bouwlagen onder schilddak (leien). Bakstenen gebouw met resten van een hoge, mergelstenen plint; enkele resterende mergelstenen banden; bakstenen boogfries op de tweede bouwlaag. De huidige bakstenen vensters en rechthoekige, houten deur zijn aanpassingen uit de 19de eeuw; het ontlastingssysteem der oorspronkelijke muuropeningen bleef bewaard boven de benedenvensters der uiterste twee rechter traveeën: een grote boog van een rollaag en een platte laag. De hoeksteunberen zijn toevoegingen uit de tweede helft van de 19de eeuw. De westgevel telt vijf traveeën en twee bouwlagen; baksteenbouw op een kalkstenen plint. Middenrisalliet van drie traveeën, afgewerkt met kalkstenen hoekhanden en bekroond met een driehoekig fronton: twee wapenschilden en een kroon, omgeven door rocaillemotieven. Getoogde vensters in een vlakke, kalkstenen omlijsting, met dunne druiplijsten met spiraalmotief aan weerszij van de licht uitspringende en van een korte druiplijst voorziene sluitsteen. In de middentravee, rondboogvormige vleugeldeur ingeschreven in een rechthoekige kalkstenen omlijsting, waarvan de stijlen voorzien zijn van neuten en imposten; oorspronkelijk houtwerk met waaiervormig bovenlicht; zware druiplijst met aansluitend deurvenster voorzien van spiraalvormige neuten en een gesmeed ijzeren balkon. Links en rechts, deuren in een kalkstenen omlijsting (zie de vensters) op neuten; fraai houtwerk met waaiervormig bovenlicht.

Het boogfries der oostvleugel loopt door over de noordvleugel, links van de inrijpoort; blinde noordgevel, op twee 19de-eeuwse (?) vensters na; de zuidgevel is haast volledig overgroeid.

De L-vormige noordwestvleugel heeft een oude kern (17de eeuw?) doch werd in de 19de eeuw aangepast; bakstenen gebouw van vijf en twee traveeën, en twee bouwlagen onder zadeldak (leien), met schild aan de zuidzijde en recente dakkapellen. Recente kalkstenen plint aan de westzijde. Voormalige kalkstenen kruiskozijnen, waarvan tussendorpels en -stijlen verdwenen zijn; negblokken en geprofileerd benedengedeelte; dubbele ontlastingsboogjes van een rollaag en een platte laag; sommige vensters zijn verlaagd, de meeste zijn voorzien van een 19de-eeuwse druiplijst. De kelderverdieping der westgevel is voorzien van getoogde kalkstenen venstertjes met tralies en negblokken.

Poortgebouw en zuidwestvleugel zijn gedateerd 1875 en opgetrokken in neo-Tudorstijl. Poortgebouw ten noorden, opgevat als een vierkante gekanteelde toren; baksteenbouw met verwerking van arduin; arduinen erker op de tweede bouwlaag; steunberen; geprofileerde tudorboogpoort. Tegen de westgevel der zuidvleugel, smal gekanteeld gebouwtje, overhoekse steunbeer en een groot, getoogd glas-in-loodraam met neogotische tracering. De zuidwesthoek wordt ingenomen door een gebouw van twee bouwlagen onder platdak, sterk gemarkeerd door natuurstenen speklagen, een spietorentje op de zuidwesthoek en een arduinen attiek met boogfriezen en schelpvulling; rechthoekige vensters in een arduinen omlijsting met negblokken en een deels omlopende geprofileerde druiplijst.

Terras met arduinen blokwerk tegen de zuidgevel van dit gedeelte. Aan de binnenplaatszijde, volledig opengewerkte gevel van natuursteen; de benedenverdieping is opgevat als een galerij met een arcade van tudorbogen op Korinthische driekwartzuilen; boogfries en cartouches op de borstwering der tweede bouwlaag; gekoppelde tudorboogvensters op de tweede bouwlaag met smalle, Korinthische driekwartzuiltjes op de penanten.

Kasteelhoeve uit de 18de eeuw en wagenhuis uit de tweede helft van de 19de eeuw ten noorden, kunnen niet beschreven worden vermits ze ontoegankelijk bleven.

DANIELS P., Les origines du château et de la seigneurerie de Vogelsanck, in Verzamelde opstellen uitgegeven door de geschied- en oudheidkundige kring van Hasselt, 4, 1928, pagina 44-53.
DIGAN J., Zolder en de heerlijkheid Vogelsanck, in Tijdschrift van de Touringclub van België, 41, 1935, pagina 301-305. DANIELS P., Les origines du château et de la seigneurerie de Vogelsanck, in Verzamelde opstellen uitgegeven door de geschied- en oudheidkundige kring van Hasselt, 4, 1928, pagina 44-53.
DIGAN J., Zolder en de heerlijkheid Vogelsanck, in Tijdschrift van de Touringclub van België, 41, 1935, pagina 301-305.

Schlusmans F. met medewerking van Gyselinck J., Linters A., Wissels R., Buyle M. & De Graeve M.-Ch. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z), Brussel - Gent.
Source: Real Estate Inventory