Transvaalstraat 63, 2600 Berchem, Antwerpen

In 1897 tekende Emile Wauters dit ensemble van vier burgerhuizen in neo-Vlaamserenaissance-stijl voor de Naamlooze Maatschappij van het Oostkwartier.

Deze maatschappij was in 1886 opgericht om Zurenborg te ontwikkelen tot woonwijk voor de hogere middenklasse. De maatschappij bouwde voor eigen rekening tal van modelwoningen en –ensembles, in samenwerking met verschillende bouwmeesters, om op die manier de bouw van woningen door privé-investeerders te stimuleren. Ook was het duidelijk de bedoeling om aan te sturen op de keuze voor rijk uitgewerkte, eclectische ontwerpen. De maatschappij heeft opvallend veel investeringen gedaan in de Transvaalstraat, in de meest uiteenlopende stijlen. Opvallend zijn de talrijke huizengroepen in de straat waarin de neo-Vlaamserenaissance-stijl domineert. Dit ensemble van Emile Wauters is hier een voorbeeld van.

Wauters bepaalde als investeerder, aandeelhouder en als ontwerper van de maatschappij in belangrijke mate mee het beeld van Zurenborg. Hij was één van de meest actieve bouwmeesters in Zurenborg, hoewel hij er zelf niet ging wonen. De Bouwmaatschappij liet in de Transvaalstraat nog twee andere, gelijkaardige ensembles ontwerpen door Emile Wauters. Telkens gaat het om woningen met rode bakstenen gevels, waarin elementen uit de neo-Vlaamserenaissance duidelijk aanwezig zijn.

Het ensemble is opgebouwd uit vier woningen van twee traveeën en twee en een halve bouwlaag onder zadeldaken. De rode bakstenen gevels kregen door de doorlopende hardstenen plinten, de doorlopende witte natuurstenen speklagen en door de op alle woningen terugkerende kenmerkende neorenaissance-ornamentiek en het geel-zwarte siermetselwerk, een grote visuele samenhang.

De twee centrale woningen (65-67) zijn identiek, spiegelend opgebouwd. De brede venstertraveeën zijn uitgewerkt als risalieten, met typische getrapte topgevels uit de neo-Vlaamserenaissance, gebaseerd op de modelboeken van Hans Vredeman de Vries. De twee verdiepingen worden verenigd in een Brugse travee en geaccentueerd door een breed houten balkon. De deuren hebben een zware, gesculpteerde hardstenen latei op dito consoles, met een rechthoekig bovenlicht. De rechthoekige vensters in de woningen hebben natuurstenen kozijnen, lateien en gemetselde ontlastingsbogen.

De twee woningen die de reeks afsluiten, kregen een andere, maar gelijkaardige vormgeving. Elk hebben ze een lijstgevel, doorbroken door een dakvenster, bij 63 oorspronkelijk bekroond door een leien spitsdak, bij 65 met een neorenaissance-trapgeveltje. Nummer 63 is verder gekenmerkt door een balkon in de brede venstertravee, een brede deur met natuurstenen omlijsting en gedeeld bovenlicht, kleurrijk ingevulde boogvelden boven de vensters op de eerste verdieping, fraai uitgewerkte opeenvolging van bovenvenster en dakvenster. Nummer 65 heeft een klein, rond balkon in de deurtravee en op elke travee drie rechthoekige muuropeningen; deur met natuurstenen omlijsting waarin het gedeelde bovenlicht is vervat, vensters met rechte latei, met siermetselwerk ingevuld boogveld en gemetselde ontlastingsbogen. Het schrijnwerk van deuren en vensters is bij dit ensemble deels bewaard.

Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1897 # 215. Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1897 # 215.

Fuente: Inventario Inmobiliario