Zoolstraat 5, 3540 Berbroek, Herk-de-Stad

De langgestrekste vakwerkhoeve uit het begin van de 20ste eeuw heeft nog de oorspronkelijke schuur-stal-woonhuis ordonnantie. Historiek In de Atlas van de Buurtwegen (1840-1845) staan op het huidige perceel van de langgestrekte vakwerkhoeve reeds twee losstaande volumes afgebeeld, bestaande uit twee aan elkaar gebouwde volumes ten zuiden en een rechthoekige aanhorigheid ten noorden. Ten laatste in 1859 worden de twee tegen elkaar gebouwde volumes opgenomen in of vervangen door een langwerpiger en breder geknikt volume met een haaks gebouw ten westen. Vervolgens wordt dit volume met haaks gebouw ten laatste in 1916 vervangen of verbouwd tot een langwerpig volume met haakse aanbouwsels tegen de voor- en achtergevel. Dit langwerpige volume kan samen met het haakse aanbouwsel tegen de achtergevel (zuiden) geassocieerd worden met de huidige langgestrekte vakwerkhoeve met haakse (voormalige) kippenren. Op dezelfde mutatieschets verschijnen twee kleine constructies ten noord- en ten zuidoosten, die in 1956 niet meer geregistreerd worden. In 1983 wordt de huidige veranda tegen de voorgevel van de hoeve voor de eerste maal kadastraal opgetekend, terwijl het smalle haakse aanbouwsel verdwijnt. Schijnbaar ondergaat de vakwerkhoeve sindsdien geen volumetrische veranderingen meer. De noordelijke aanhorigheid wordt blijkens de kadastrale mutatieschetsen verschillende malen verbouwd/vervangen tot omstreeks 1985, wanneer de huidige toestand –bestaande uit een rechthoekig bakstenen gebouwtje (voormalige stal?) met aangebouwde garage onder lessenaarsdak en mogelijk restant van bakhuis achteraan – geregistreerd wordt. Beschrijving De langgestrekte hoeve onder zadeldak (mechanische pannen) heeft een oorspronkelijk haaks aanbouwsel tegen achtergevel en onbelangrijke aanhorigheden ten noorden. De langgestrekte vakwerkhoeve met een schuur-stal-woonhuis ordonnantie is dwars ten opzichte van de straat gelegen. De hoeve omvat acht traveeën in stijl- en regelwerk met blauwgekalkte lemen vullingen op een lage bakstenen stoel en gepikte plint. De voorgevel telt zestien gepikte stijlen en hoekstijlschoren. De muuropeningen zijn oorspronkelijk en bestaan uit enkele kleine vensters, een zolderluik, een schuurpoort in de tweede travee, en een woonhuisdeur in de vijfde travee. Deze laatste deur zit samen met enkele kleine vensters verborgen achter een veranda, die ten laatste in 1983 tegen de voorgevel aangebouwd werd en geen erfgoedwaarde heeft. De achtergevel telt twee, oorspronkelijk beluikte, vensters en twee deuren. De rechter zijgevel heeft een pannen beschieting met mechanische pannen. Het haakse aanbouwsel tegen de achtergevel is in witgeschilderde baksteen opgetrokken (versteend?) onder een zadeldak met mechanische pannen en staat via een deuropening met de schuur van het hoofdvolume in verbinding. Tegen de zuidelijke zijgevel van dit volume bevindt zich een waardeloze langwerpige, recente constructie onder een golfplaten lessenaarsdak. Interieur De hoeve heeft haar oorspronkelijke schuur-stal-woonhuis ordonnantie behouden en vertoont de klassieke indeling van het langgeveltype, ook wel 'daglonerswoning' genoemd. Het woonhuis heeft nog een traditionele indeling met twee naast elkaar gelegen kamers en centrale haard aan de zuidzijde en vier kleiner kamers, waaronder een onderkelderde opkamer in de zesde travee, aan de noordzijde. Tegen de voorgevel van de woning werd ten laatste in 1983 een veranda gebouwd, die niet ingrijpt op de vakwerkwoning zelf. Het woonhuis geeft aan de linkerkant toegang tot de voormalige stal, die tot een badkamer omgevormd werd. Naast de stal bevindt zich de voormalige schuur, waarin de lemen vullingen nog duidelijk waarneembaar zijn. Het ankerbalkgebinte met zichtbare telmerken werd behouden. De bovenste dakstructuur waarop de pannen rusten werd vernieuwd. Vanuit de schuur is het haakse aanbouwsel, dat vroeger dienst deed als kippenren, toegankelijk.
Omgeving

De hoeve wordt van de straat afgesloten door een betonnen sieromheining. Rechts van en achter de hoeve liggen weilanden (met onder andere schapen) in landschappelijk waardevol agrarisch gebied. Aan de linkerkant, maar voornamelijk aan de overzijde van de straat bevinden zich recentere woningen uit verschillende periodes. De wijdere omgeving is nog zeer landelijk en bestaat onder meer uit weilanden en akkerland, en wordt doorkruist door kleine waterlopen (Demerbekken).

SCHLUSMANS F. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z), Brussel-Gent, 554. SCHLUSMANS F. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z), Brussel-Gent, 554.

Beschermingsdossier DL002546, Herk-de-Stad Vakwerkhoeven (digitaal dossier)
Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed